Wat is AI en hoe werkt het?

Simpel gezegd is AI een computerprogramma dat taken kan uitvoeren waar je normaal gesproken menselijke intelligentie voor nodig hebt. Denk aan dingen in de wereld kunnen herkennen, beslissingen nemen, taal herkennen of patronen ontdekken. Dit zijn dingen waar mensen heel erg goed in zijn. Met AI zijn er nu allemaal programma’s en apps beschikbaar die dit soort taken óók kunnen doen.

Traditionele computerprogramma’s volgen strikte regels die een programmeur heeft bedacht. Bijvoorbeeld “Als iemand op de rode knop klikt, sluit dan het venster op je scherm.” De computer doet precies wat er geprogrammeerd is. Niet meer en niet minder.

Maar AI werkt anders! In plaats van alle regels van tevoren in het programma in te voeren, kan een AI-programma zelf dingen leren. AI krijgt voorbeelden te zien en ontdekt daar zelf patronen in. Een beetje zoals een kind dat leert: niet door alle regels uit te leggen, maar door heel veel voorbeelden te zien en er zelf achter te komen wat wel en niet werkt.

Het proces waarmee AI kan leren bestaat over het algemeen uit drie fases: training met heel veel data, patronen vinden, en die geleerde patronen toepassen op nieuwe situaties.

Training

Het AI-systeem krijgt eerst heel veel voorbeelden te zien, die worden gegeven door degene die de AI maakt. Die voorbeelden noemen we trainingsdata. Hoe meer voorbeelden, hoe beter het systeem leert wat de bedoeling is. Bij een spamfilter leert AI door jouw keuzes welke e-mails waarschijnlijk wel of niet in de spam-map terecht moeten komen. Bij AI om foto’s te herkennen krijgt de AI heel veel foto’s te zien waarvan een mens heeft aangevinkt of het om bijvoorbeeld een hond of om een kat gaat.

Patronen vinden

Het systeem gaat daarna zelf op zoek naar patronen en verbanden. Dit gebeurt vaak met ingewikkelde wiskundige formules, maar het idee is simpel: Wat maakt dat een e-mail spam is? En wat hebben alle hondenfoto’s gemeen? Het AI-systeem probeert een eigen idee te krijgen van hoe de wereld werkt.

Toepassen op nieuwe gevallen

Na de training kan de AI zijn kennis toepassen op nieuwe gevallen. Als je dan een foto laat zien die de AI nog nooit eerder heeft gezien, dan kan het programma toch zeggen: “Dit is waarschijnlijk een hond.”

Het is wel belangrijk om te weten dat AI fouten kan maken, en die ook regelmatig maakt. Soms kan het bijvoorbeeld een vos aanzien voor een hond, of begrijpt het een vraag verkeerd. Dat komt omdat AI geen échte intelligentie is: het herkent patronen, maar begrijpt niet wat het doet. Een AI die honden kan herkennen, heeft geen idee wat een hond is! Het herkent alleen kenmerken en patronen die vaak bij honden horen.

Smalle AI

Veel van de AI die we vandaag gebruiken valt onder de categorie ‘smalle AI’. Dat zijn systemen die één heel specifieke taak heel goed kunnen, maar daarbuiten niets. Voorbeelden zijn AI zoals de gezichtsherkenning op je telefoon, de spamfilter in je email, en een programma dat het weer kan voorspellen. Deze vormen van AI zijn heel goed in hun eigen ding, maar kunnen bijvoorbeeld geen teksten schrijven of vertalen.

Generatieve AI

Dit is een bijzondere categorie van smalle AI die de afgelopen jaren enorm populair is geworden. Generatieve AI heet zo omdat die nieuwe dingen kan maken (genereren): teksten, afbeeldingen, muziek of programmeercode. Bekende voorbeelden hiervan zijn ChatGPT, Gemini en Claude (voor teksten), maar ook Midjourney en Dall-E (om afbeeldingen mee te laten maken). Hoewel dit soort AI-programma’s heel handig kunnen zijn, roepen ze ook vragen op. Wat doet het met onze eigen vaardigheden als AI van ons taken overneemt? Verandert het onze eigen manier van dingen leren? En wordt dat dan makkelijker of moeilijker voor ons? Welke invloed heeft het op ons vermogen om dingen te leren doen? Daarover kun je meer lezen in dit artikel.

Hoewel generatieve AI indrukwekkend is en veel kansen biedt, zijn er ook zorgen. Deze systemen hebben geleerd van miljoenen teksten, foto’s en kunstwerken. Vaak zonder toestemming van de makers en zonder dat zij ervoor betaald zijn.

Stel je voor: je bent kunstenaar en ontdekt dat een AI jouw werk heeft gebruikt om te leren, zonder dat je het wist. Veel makers zijn daar boos over en maken zich zorgen dat AI hun werk nabootst of zelfs hun baan overneemt. Daarnaast kun je met generatieve AI makkelijk nepfoto’s, -video’s en -teksten maken die heel echt lijken. Of iemands stem namaken. Dat kan ervoor zorgen dat je niet meer weet wat echt is en wat niet, bijvoorbeeld in het nieuws.

Moet je toestemming vragen als je het werk van een ander wilt gebruiken? Moet je betalen? En wie is eigenlijk de maker van iets dat door AI is gemaakt? En welke informatie van ons wordt er gebruikt voor AI-programma’s? Hoe voorkomen we misbruik? Simpele antwoorden zijn er nog niet, maar het is wel belangrijk dat we erover blijven nadenken.

‘Brede AI’ is AI die verschillende taken kan uitvoeren en nieuwe dingen kan leren. Een systeem dat én kan schaken, én een gesprek kan voeren én een rekenprobleem kan oplossen. Dat zou een voorbeeld zijn van brede AI. Deze vorm van AI lijkt op wat wij als mensen ook kunnen doen. Deze vorm van AI wordt ook wel artificial general intelligence (AGI) genoemd. Daarnaast is er ook nog artificial super intelligence (ASI) mogelijk. Dat zou AI zijn die niet alleen net zo slim is als de mens, maar nóg slimmer.

Dit soort brede AI bestaat op dit moment (nog) niet. Het is wel de vorm van AI waar veel wetenschappers aan werken, en die je vaak ziet in films (bijvoorbeeld wanneer robots zich gaan gedragen als mensen). Maar in het echt hebben we dit nog niet. De meningen verschillen ook over of en op welke termijn we dit soort AI zullen hebben.

Terwijl AI steeds slimmer wordt en steeds meer kan, blijft het belangrijk om kritisch te blijven. AI maakt fouten, neemt soms vooroordelen uit trainingsdata over en weet niet altijd wat wel en niet waar is. Het kan een handige tool zijn, maar je moet wel begrijpen hoe het werkt en wat de beperkingen zijn. Dat is precies wat je nu weet!

Meer weten over hoe je verantwoord om kunt gaan met AI? Lees daar hier meer over.